Cháy rừng - “vết sẹo” của châu Âu trong năm 2025
Khu vực xung quanh thị trấn Larouco, Galicia, tây bắc Tây Ban Nha với chưa đầy 500 cư dân đã bị thiêu đốt ở nhiệt độ trên 40 độ C trong hơn hai tuần, giữa một trong những đợt nắng nóng dài nhất và nóng nhất được ghi nhận ở Tây Ban Nha.
Cỏ dại và bụi rậm từng phát triển mạnh trong một mùa xuân ẩm ướt đã khô héo và trở thành nhiên liệu cho ngọn lửa. Việc không có người dọn dẹp và bảo dưỡng rừng ở một trong những khu vực ít dân cư nhất Tây Ban Nha đồng nghĩa với việc một đám cháy lớn chỉ còn là vấn đề thời gian.
Theo lời kể của các chính trị gia địa phương, lính cứu hỏa và người dân - những người đã tự mình chiến đấu với ngọn lửa, chỉ trong vài giờ ngày 13/8, đám cháy ở Larouco đã trở thành đám cháy lớn nhất được ghi nhận ở Galicia, thiêu rụi hơn 300km2. Tuy nhiên, thị trấn này không phải là nơi duy nhất chịu đựng nỗi đau khổ, bởi hàng chục đám cháy tương tự đã bùng phát trên khắp Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha vào giữa tháng 8 năm nay, khiến chính quyền địa phương phải vật lộn để phối hợp các nỗ lực dập lửa giữa hàng chục cơ quan và ban ngành.
Ngoài Bán đảo Iberia, tình trạng tàn phá tương tự cũng diễn ra ở châu Âu. Năm nay, hơn 1.900 vụ cháy rừng đã bùng phát trên khắp Liên minh châu Âu (EU), thiêu rụi một diện tích kỷ lục 9.860km2 - một diện tích lớn hơn cả đảo Síp, theo ước tính vệ tinh từ Hệ thống Thông tin Cháy rừng Châu Âu của EU.
Biến đổi khí hậu đang đóng một vai trò quan trọng trong những cảnh khói lửa bất tận. Châu Âu là lục địa nóng lên nhanh nhất thế giới và cái nóng thiêu đốt cùng hạn hán vốn là nguyên nhân gây ra các vụ cháy rừng mùa hè này sẽ tiếp tục gia tăng trong những thập kỷ tới, một lần nữa tạo điều kiện cho gió mạnh thổi bùng ngọn lửa và lan rộng đám cháy. Tuy nhiên, sự nóng lên toàn cầu chỉ là một phần của câu chuyện: sự thiếu phối hợp giữa các cơ quan, quyền sở hữu đất đai bị chia cắt và lực lượng cứu hỏa thiếu nguồn lực cũng đã biến nhiều đợt bùng phát thành những đám cháy không thể kiểm soát.
Trong khi một số quốc gia như Hy Lạp đã bắt đầu chứng minh việc đầu tư lớn vào thiết bị giám sát và chữa cháy có thể làm giảm thiểu những hậu quả tồi tệ nhất, thì châu Âu vẫn phải đối mặt với những rủi ro phía trước khi thế giới tiếp tục phá vỡ những kỷ lục nhiệt độ mới.
Đối với Galicia - một trong những khu vực dễ xảy ra cháy rừng nhất châu Âu, mùa hè này đã đảo ngược những giả định lâu nay về cách thức hoạt động của các đám cháy. Thị trưởng thị trấn Larouco Lamela giải thích, các đám cháy luôn bùng phát theo hướng lên dốc ở thị trấn của bà, chứ không phải theo hướng xuống dốc. Các tình nguyện viên tin rằng nếu họ bảo vệ ngôi làng dưới chân thung lũng, họ sẽ được an toàn.
Nhưng vào ngày 13/8, điều đó đã không xảy ra. Ngọn lửa tiếp tục leo lên dốc trước khi gió khiến đường đi của nó chuyển hướng bất thường. "Ngọn lửa đó có hành vi kỳ lạ trong suốt thời gian đó. Đầu tiên, nó bốc lên, sau đó băng qua sườn núi và lan xuống với tốc độ đáng kinh ngạc về phía làng Freixido" – bà Lamela nói.
Tại Larouco, các tình nguyện viên đã làm việc liên tục nhiều ngày không nghỉ. Một lính cứu hỏa đã gục ngã sau 17 giờ làm việc liên tục. Các đội cứu hỏa hỗ trợ mà họ nhận được từ chính quyền địa phương, khu vực và trung ương, cũng như quân đội, không liên tục và không bao giờ đủ, vì các đám cháy tương tự bùng phát đồng thời ở các thị trấn lân cận. Lần đầu tiên trong lịch sử, Tây Ban Nha đã kích hoạt Cơ chế Bảo vệ Dân sự của EU, cho phép các thành viên EU yêu cầu sự trợ giúp từ các quốc gia khác trong khối.
Bên kia biên giới Tây Ban Nha, còn có những nút thắt quan liêu khác ngăn cản Bồ Đào Nha giải quyết nhanh chóng các vụ cháy rừng trong mùa hè này. Chính phủ Bồ Đào Nha đã bị chỉ trích vì không hành động đủ nhanh để yêu cầu hỗ trợ chữa cháy từ EU và không ban bố "tình trạng thảm họa" để có thể giải phóng thêm nguồn lực cho các khu vực bị ảnh hưởng.
Ngoài chính trị, một trong những vấn đề nan giải nhất trong việc ngăn chặn cháy rừng ở châu Âu là sự chắp vá về quyền sở hữu đất tư nhân của khu vực. Hầu hết diện tích rừng ở miền bắc Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là do tư nhân sở hữu và được chia thành hàng nghìn mảnh đất nhỏ, nhiều mảnh do những người chủ vắng mặt sở hữu, những người không duy trì hoặc thậm chí không biết mình sở hữu tài sản.
Hãy nhìn những gì đã xảy ra ở A Rúa, Ourense, thuộc vùng Galicia ở tây bắc Tây Ban Nha, hỏa hoạn đã thiêu rụi phần lớn các khu rừng tư nhân và những cánh đồng nông nghiệp bị bỏ hoang của thị trấn, để lại một quang cảnh ảm đạm, cháy xém. Tuy nhiên, hình ảnh vệ tinh cho thấy thảm họa không lan sang các vùng lân cận, nơi người dân địa phương đã trồng nho Godello trong nhiều thập kỷ.
"Những vườn nho đã cứu chúng tôi. Nếu phần đất còn lại của chúng tôi được quản lý theo cách đó, có thể một phần đất vẫn bị cháy, nhưng không phải 30.000 hay 40.000ha" – Thị trưởng thị trấn A Rúa González – nói.
Tình hình tương tự cũng diễn ra ở tỉnh Aude, miền nam nước Pháp vào mùa hè này. Khu vực này đã hứng chịu những trận cháy rừng tồi tệ nhất trong hơn 70 năm, nơi một khu vực rộng lớn hơn cả thủ đô Paris bị thiêu rụi. Thiệt hại đáng kể nhất xảy ra trên những vùng đất không còn vườn nho và đã bị bỏ hoang trước khi xảy ra hỏa hoạn.
