Khi Mặt trận vào cuộc giám sát thực phẩm
Một trong những lĩnh vực “nóng bỏng” nhất của đời sống hôm nay là vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP). Những ca ngộ độc thực phẩm, những trường hợp tồn dư thuốc bảo vệ thực vật... luôn ám ảnh bữa cơm của mỗi gia đình. Trong bối cảnh ấy, Ủy ban MTTQ các cấp đã có nhiều hoạt động, nhiều sáng kiến trong công tác giám sát ATVSTP. Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với lãnh đạo Ủy ban MTTQ các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc về những biện pháp, những định hướng trong công tác giám sát ATVSTP
PV: Giám sát ATVSTP là một chủ trương lớn của Mặt trận. Nhưng để giám sát tốt, thì cần phải có nghiệp vụ chuyên môn. Vậy Mặt trận đã làm thế nào để thực hiện tốt nhiệm vụ này?
Ông Nguyễn Đức Minh - Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Thái Nguyên: Giám sát ATVSTP là một chủ trương lớn, Mặt trận cần phải phát huy vai trò của mình trong bảo đảm đời sống nhân dân. Đúng là thực tế, cán bộ Mặt trận không có chuyên môn, nghiệp vụ về ATVSTP. Để giám sát tốt, chúng tôi đề cao vai trò của Hội đồng tư vấn, Ban Tư vấn. Thành viên của Hội đồng tư vấn, Ban Tư vấn là những người có kiến thức chuyên môn sâu. Đồng thời, thực hiện việc phân công, phân nhiệm giữa các tổ chức thành viên và vận động nhân dân.
Ví dụ, Liên đoàn Lao động tỉnh chịu trách nhiệm giám sát ATVSTP trong các bữa ăn ca của các nhà máy, công ty lớn. Hội Liên hiệp phụ nữ chịu trách nhiệm giám sát chất lượng bữa ăn đường phố. Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh theo hệ thống của mình mà tổ chức các hoạt động giám sát cho phù hợp, MTTQ tỉnh trực tiếp giám sát tại 3/9 huyện, thành phố, thị xã và giám sát gián tiếp ở 6 huyện, thành phố, thị xã còn lại. Đối với 3 đơn vị giám sát trực tiếp, trước khi tổ chức giám sát, tỉnh đã tiến hành khảo sát ở mỗi ít nhất 2 xã, phường để có cái nhìn toàn diện. Qua giám sát, các đoàn giám sát cũng đã phát hiện một số tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về ATVSTP.
Ông Vũ Hùng - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Bắc Ninh: Công tác giám sát ATVSTP tỉnh Bắc Ninh cũng có những đặc thù riêng. Cũng giống như các địa phương, một trong những khó khăn lớn nhất với chúng tôi chính là nhân lực tham gia giám sát vừa mỏng vừa yếu. Nhiều nơi vì thiếu người nên chúng tôi phải giao toàn bộ cho ngành Y tế. Có nơi lại giao cho ngành nông nghiệp trực tiếp thực hiện. Hệ thống tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về ATTP từ cấp huyện đến cấp xã không những yếu về chuyên môn nghiệp vụ mà còn phải kiêm nhiệm nhiều việc nên quả thực hiện nhiệm vụ còn thấp. Bên cạnh đó, sự quan tâm vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội ở một số cơ sở còn thiếu sự quyết liệt. Có nơi còn buông lỏng quản lý thiếu trách nhiệm trong tuyên truyền, kiểm tra, giám sát trong lĩnh vực vệ sinh an toàn thực phẩm nên nguy cơ nông sản, thực phẩm bị ô nhiễm còn khá cao, làm thiếu lòng tin của người tiêu dùng…
Để khắc phục bất cập này, chúng tôi phải huy động thêm nhân lực từ phía Mặt trận và các tổ chức thành viên để giám sát. Nhưng chúng ta vẫn nói, việc gì khó thì phải huy động sức dân. Chúng tôi tiến hành tuyên truyền, vận động nhân dân nâng cao ý thức, để người dân cùng tham gia để kịp thời phát hiện, xử lý sai phạm khi cần thiết.
Ông Vũ Văn Bằng - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh Vĩnh Phúc: Vĩnh Phúc là địa bàn cung cấp thực phẩm ra thị trường nhiều hơn tiêu thụ. Bởi vậy, cùng với việc phối hợp với ngành y tế để bảo đảm thực phẩm trong bữa ăn, chúng tôi chú trọng đến việc sản xuất của bà con nông dân. Cụ thể là vận động các tầng lớp nhân dân nhất là những người nông dân trực tiếp sản xuất thực phẩm an toàn, sản xuất rau sạch. Ngay từ đầu năm 2017, Mặt trận tỉnh Vĩnh Phúc đã đưa nội dung giám sát ATVSTP vào nhiệm vụ công tác năm. Mặt trận phối hợp cùng các sở, ngành tuyên truyền, vận động các hộ gia đình trong tỉnh tham gia thực hiện tốt các quy trình sản xuất, phát triển những mô hình sản xuất thực phẩm an toàn để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng.
Nếu thực hiện tốt từ khâu sản xuất, thì sản phẩm khi ra thị trường sẽ bảo đảm, người tiêu dùng sẽ đỡ lo lắng hơn.
PV: Như vậy, để thực hiện tốt việc giám sát, thì vai trò của Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn, các thành viên của Mặt trận cũng như chính nhận thức của người dân là hết sức quan trọng. Song, chúng tôi được biết, tại một số địa phương, vai trò của Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn còn mờ nhạt. Làm thế nào để nâng cao trách nhiệm của Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn đối với công tác giám sát?
Ông Vũ Văn Bằng: Ở cấp tỉnh, Hội đồng tư vấn gồm các chuyên gia, các nhà khoa học và công tác giám sát hết sức thuận lợi kể cả về kinh phí cũng như con người. Tuy nhiên, khi việc giám sát này được triển khai đến cấp huyện đã vấp phải khó khăn. Mặc dù cấp huyện có Ban Tư vấn nhưng chưa có cơ chế về kinh phí chi hoạt động cũng như chế độ đãi ngộ xứng đáng cho các thành viên tham gia Ban Tư vấn. Đây chính là lý do vì sao Ban Tư vấn chưa thật sự nhiệt tình, chưa tích cực. Đối với cấp xã, hoạt động của Ban Tư vấn lại càng khó khăn hơn vì cấp này chỉ có chủ tịch MTTQ xã mà không có đội ngũ giúp việc, trong khi hoạt động của Ủy ban MTTQ là kiêm nhiệm cho nên những xã nào làm tốt các hoạt động giám sát thì tính hình thức vẫn nhiều hơn việc làm được.
Ông Nguyễn Đức Minh: Đúng vậy, điều này là một thực tế đang xảy ra. Một khi đã đi giám sát là va chạm đến quyền lợi của các bên, điều này khiến không ít người ngần ngại. Bởi vậy, tôi cho rằng cần xây dựng một cơ chế tài chính để khuyến khích, khiến các thành viên Ban tư vấn trách nhiệm hơn với công việc.
Ông Vũ Hùng: Đây là tình trạng khó tránh ở các địa phương, nhất là cấp huyện, cấp xã. Chính bởi vậy, như tôi đã trao đổi ở trên, Bắc Ninh tuyên truyền nâng cao ý thức người dân, để người dân phát hiện tố giác các vi phạm. Mặc dù có ưu điểm, nhưng việc giám sát nhân dân cũng có nhược điểm, đó là tình trạng cả nể, nhất là với những người có quan hệ họ hàng. Cái cần vẫn là sự phối hợp đồng bộ giữa các ban, ngành, đoàn thể với nhau.
PV:Lâu nay, vai trò chính của Mặt trận là vận động, tuyên truyền. Đối với vấn đề giám sát ATVSTP, nếu phát hiện ra sai phạm, Mặt trận sẽ làm gì để xử lý những trường hợp này?
Ông Vũ Văn Bằng: Đây là vấn đề chúng tôi đau đầu nhất. Mặt trận không có chức năng xử phạt hành chính. Sau giám sát, ngoài đề xuất, kiến nghị chúng tôi không có cách nào khác mạnh mẽ hơn nếu đối tượng giám sát không thực hiện. Đối với những cơ sở nghiêm túc tiếp thu, điều chỉnh thì đơn giản. Những cơ sở có sai phạm mà viện lý do này lý do khác để tái phạm thì chúng tôi thực sự gặp khó khăn. Để tăng tính răn đe, cần sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các ngành. Khi Mặt trận kiến nghị, các cơ quan có thẩm quyền cũng cần vào cuộc tích cực.
Ông Nguyễn Đức Minh: Việc xử lý các vi phạm sau giám sát đang là một trong những vấn đề khó. Chức năng của Mặt trận cũng như tính chất giám sát của Mặt trận mang tính nhân dân nên không có chế tài xử lý. Mặt trận đại diện cho các tầng lớp nhân dân khi phát hiện dấu hiệu vi phạm ATVSTP sẽ kịp thời báo cáo tới cấp ủy, cơ quan có liên quan. Về phía chúng tôi “công cụ” duy nhất vẫn là kiên trì vận động, thuyết phục.
Ông Vũ Hùng: Mặc dù rất nỗ lực song thực tế, Bắc Ninh cũng đang “mắc” với câu hỏi này. Tôi cho rằng, cần nêu tên các đơn vị vi phạm rộng rãi trên các phương tiện thông tin để người dân biết, đồng thời tạo áp lực cho phía vi phạm. Mặt khác, cần có những cơ chế phù hợp hơn. Nếu chỉ dừng lại ở giám sát, phát hiện thì hiệu quả của việc giám sát sẽ không đạt yêu cầu đề ra.
PV: Mặc dù khó khăn, nhưng việc giám sát ATVSTP là việc không thể không làm. Vậy đâu là giải pháp căn cơ, hiệu quả nhất để người dân sớm được yên tâm sử dụng thực phẩm an toàn?
Ông Nguyễn Đức Minh: Thái Nguyên là trung tâm của vùng núi phía Bắc nên có nhiều nhà máy, xí nghiệp, trường học... Mỗi doanh nghiệp, trường học lại có những bếp ăn tập thể rất lớn. Để bảo đảm vệ sinh ATTP của riêng nhóm này đã tốn rất nhiều công sức. Đấy là chưa kể đến thức ăn đường phố. Đặc thù của thực phẩm là liên quan đến nhiều ban, ngành. Khi sản xuất trên ruộng, trách nhiệm gắn với ngành nông nghiệp; khi lưu thông, lại gắn với ngành công thương; khi lên bàn ăn, trách nhiệm thuộc về y tế. Chúng tôi luôn đề ra yêu cầu cao với chính mình, luôn phân công rõ ràng trách nhiệm của từng tổ chức thành viên. Song rõ ràng, từ thực tế này, có thể thấy vấn đề chỉ có thể giải quyết nếu có sự phối hợp đồng bộ.
Ông Vũ Văn Bằng: Chúng ta đang thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, trong đó ATVSTP được được coi là một trong những tiêu chí thi đua, một nội dung quan trọng để Mặt trận và các tổ chức thành viên thực hiện tốt cuộc vận động này. Bởi vậy, tôi cho rằng, cùng với các biện pháp kiên quyết, sự phối hợp giữa các ban ngành thì thực hiện tốt cuộc vận động sẽ góp phần thực hiện tốt vấn đề ATVSTP. Chúng tôi cũng coi đây là một trong những nhiệm vụ để MTTQ phối hợp với các tổ chức thành viên, các đơn vị có liên quan triển khai hàng tháng, hàng quý và trong một năm chúng tôi cũng sẽ tổng kết, đánh giá, xây dựng các mô hình điểm để nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh.
Ông Vũ Hùng: Lực lượng tham gia giám sát rất mỏng cho nên chúng tôi phải huy động thêm nhân lực từ phía Mặt trận và các tổ chức thành viên để giám sát. Tuy nhiên, việc cả nể họ hàng, người thân không tố giác những vi phạm về ATVSTP là không thể tránh khỏi. Để khắc phục tình trạng này, không có cách nào khác là đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức người dân để đến năm 2020, tỉnh Bắc Ninh phấn đấu trở thành địa phương đầu tiên trong cả nước sử dụng sử dụng thực phẩm sạch.
Trân trọng cảm ơn các ông!
