Nhà nước kiến tạo: Dẫn dắt và hỗ trợ phát triển
Theo ông Trương Đình Tuyển- nguyên Thứ trưởng Bộ Thương mại, chúng ta đang hướng tới xây dựng Nhà nước kiến tạo, đây là quá trình phát triển biện chứng do sự thay đổi rất nhanh của sản xuất và thị trường. Với Nhà nước kiến tạo, thì mối quan hệ với người dân là quan hệ đối tác phát triển. Tương tự, TS Nguyễn Đình Cung- Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương và bà Phạm Chi Lan- chuyên gia kinh tế cũng đề cao vai trò của Nhà nước kiến tạo, trong vai trò vừa dẫn dắt vừa hỗ trợ cho sự phát triển
Ông Trương Đình Tuyển.
Nhà nước kiến tạo phát triển khác một nhà nước chỉ huy ra sao, làm thế nào để nhà nước kiến tạo đó tạo động lực, “thắp lửa” cho các doanh nghiệp, doanh nhân khởi nghiệp? Đại Đoàn Kết ghi nhận ý kiến một số chuyên gia xoay quanh vấn đề này.
Ông Trương Đình Tuyển- nguyên Thứ trưởng Bộ Thương mại: Nhà nước và người dân phải là đối tác phát triển
Chúng ta đang hướng tới xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển, đây là quá trình phát triển biện chứng do sự thay đổi rất nhanh của sản xuất và thị trường chứ không phải phụ thuộc vào ý muốn của riêng ai. Sự thay đổi này giống như thay đổi từ Nhà nước sở hữu, Nhà nước chỉ huy sang Nhà nước kiến tạo. Đây là sự tương thích giữa hạ tầng kinh tế với thượng tầng kiến trúc.
Thông điệp thứ hai tôi muốn nói, Nhà nước kiến tạo phát triển có chức năng gì? Thứ nhất là Nhà nước kiến tạo phát triển không hề làm giảm vai trò của Nhà nước, có một số ý kiến cho rằng, nếu nói Nhà nước kiến tạo thì vai trò của Nhà nước sẽ giảm đi, tôi không nghĩ như vậy. Khi chuyển sang Nhà nước kiến tạo, vai trò của Nhà nước không hề giảm đi mà chỉ chuyển đổi chức năng và phương pháp, cách thức điều hành.
Thứ hai là mối quan hệ giữa cải cách thể chế và cải thiện môi trường kinh doanh. Chúng ta đang rất tập trung cải thiện môi trường kinh doanh để tạo điều kiện cho cộng đồng DN, điều này cũng quan trọng nhưng cải cách thể chế mới là gốc. Vì thể chế là khung khổ, giới hạn cho việc cải thiện môi trường kinh doanh.
Thứ ba, tôi muốn nhấn mạnh đến vai trò của doanh nghiệp nhà nước (DNNN), khi chúng ta muốn dùng DNNN để cung cấp dịch vụ công hoặc rộng hơn là để thực hiện chính sách phát triển thì cần phải đặt câu hỏi: Có cơ chế nào hoặc có lực lượng nào làm tốt hơn DNNN không, nếu không tìm được thì mới buộc phải dùng DNNN.
Cuối cùng tôi muốn nói đến mối quan hệ giữa Nhà nước và người dân. Trong một Nhà nước can thiệp, Nhà nước sở hữu thì mối quan hệ này là mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý. Nhưng trong một Nhà nước kiến tạo phát triển thì mối quan hệ này là mối quan hệ giữa hai đối tác phát triển, trong đó Nhà nước phục vụ người dân và người dân thông qua bầu cử ủy quyền cho người do mình bầu ra thực hiện một số chức năng.
TS Nguyễn Đình Cung.
TS Nguyễn Đình Cung- Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương:Tháo gỡ từ những việc nhỏ nhất
Một nhà nước kiến tạo phải có hai đặc điểm: Nhà nước phải dẫn dắt lôi kéo quá trình phát triển nhưng phải thúc đẩy, hỗ trợ, huy động được toàn bộ nguồn lực và các tầng lớp nhân dân đi cùng một hướng, đưa nền kinh tế đến một giai đoạn phát triển cao hơn và không ngoài mục đích gì khác là nâng cao phúc lợi, thịnh vượng cho đời sống nhân dân, đó là một Nhà nước vừa kéo vừa đẩy. Ý tưởng là như vậy, song thách thức của việc thực hiện lại rất lớn.
Thách thức đầu tiên là phải có một tầm nhìn dài hạn, phải có mục tiêu rõ ràng, hiện thực và thể hiện được lợi ích của nhân dân vào mục tiêu đó để từ đó thuyết phục được người dân theo.
Thứ hai là phải có một đội ngũ cán bộ từ nhà lãnh đạo đến công chức bình thường đều phải có năng lực được lựa chọn dựa trên thực tài và luôn theo đuổi thực hiện mục tiêu đã định.
Thách thức thứ 3, người có thực tài nhưng cũng phải có trách nhiệm giải trình lớn. Và người dân phải giám sát được thực tài, năng lực của anh xem có xứng đáng được với vị trí, chức trách của anh được giao hay không. Do đó, người đứng đầu phải có trách nhiệm giải trình rất lớn, từ đó mới thúc đẩy cả bộ máy cùng hoạt động.
Xét cho cùng, Nhà nước kiến tạo phải tập trung giải quyết được tất cả các vấn đề của quốc gia. Làm sao để tạo ra một không khí xã hội luôn luôn vận động, luôn luôn thay đổi.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Doanh nghiệp tư nhân vẫn khó phát triển
Nói về một Nhà nước kiến tạo, tôi muốn nhấn mạnh đến vai trò của khu vực kinh tế tư nhân. Nhà nước kiến tạo phải làm sao tạo động lực để khu vực kinh tế này phát triển vì chính khu vực này mới chiếm số lượng lớn trong cộng đồng DN, đóng góp GDP lớn và thu hút một lực lượng lao động không nhỏ.
Song, thời gian qua, năng lực hoạt động, năng suất của khu vực DN tư nhân có xu hướng giảm sút. Tại sao lại như vậy? Có nhiều nguyên nhân về quy mô, về nguồn vốn. Nhưng ở đây tôi muốn phân tích nhiều hơn đến nguyên nhân về thể chế.
Bên cạnh những nguyên nhân về quy mô, về vốn (DN tư nhân chủ yếu dựa vào nguồn vốn tự có và vốn vay ngân hàng chứ không phải huy động từ các nguồn lực khác) thì thể chế chính là nguyên nhân làm chậm phát triển khu vực kinh tế này.
Ở Việt Nam, khu vực kinh tế nông nghiệp vẫn là khu vực lớn, là khu vực cung cấp đầu ra cho thị trường rất nhiều mặt, do đó khi khu vực này hoạt động không hiệu quả thì sẽ kéo theo đầu vào của DN cũng trở nên đắt đỏ hơn. Cho đến bây giờ, sự phân biệt đối xử đối với khu vực DN tư nhân trong nước vẫn còn khá nặng nề.
Đặc biệt là việc tiếp cận nguồn lực và quyền kinh doanh, từ đó làm cho năng suất khu vực DN này suy giảm. Điều này thể hiện rõ rệt nhất ở việc: Mới đây nhất, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân phúc đối thoại với DN. Đây là cuộc đối thoại được thực hiện sau 20 năm kể từ thời điểm năm 1997 đã diễn ra cuộc đối thoại giữa DN với Thủ tướng Phan Văn Khải. Nhưng sau 20 năm, nhìn lại những vấn đề DN đặt ra thì vẫn còn đó những bức xúc về đất đai, tín dụng, chính sách thuế, vẫn những kêu than của DN về sự nhũng nhiễu của bộ máy cán bộ, chi phí ngầm…
Nói cách khác, chi phí để tiếp cận nguồn lực cao hơn trước rất nhiều, chiếm tới 39% lợi nhuận của DN… như vậy làm sao DN phát triển được.
Mặc dù Chính phủ đã đưa ra Nghị quyết 19 nhiều năm nay với quyết tâm cải thiện môi trường kinh doanh nhưng còn rất khó khăn. Kể cả ở những lĩnh vực tưởng như đơn giản như khởi nghiệp, đăng ký kinh doanh. Thực tế, thủ tục đăng ký kinh doanh đã cải thiện rất nhiều, rút ngắn thời gian, DN muốn đăng ký kinh doanh chỉ mất 24 giờ đồng hồ là đã xong, thế nhưng từ đăng ký đến khởi sự kinh doanh lại là cả một chặng đường dài bởi vì có quá nhiều cơ quan nhà nước khác nhau có quyền cấp phép…
Thành ra, DN muốn bắt tay vào sản xuất nhanh cũng khó, và điều này khiến cho năng lực cạnh tranh của chúng ta thụt lùi so với các nước khác.
