Quyền im lặng
Xây dựng Dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) trình Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội, cơ quan soạn thảo đã đưa vào điểm mới là Quyền im lặng của bị can, bị cáo. Có thể nói, đây là một trong những nỗ lực cải cách tư pháp theo tinh thần Hiến pháp 2013 là đảm bảo quyền con người, quyền công dân. Song, có rất nhiều ý kiến tranh luận xung quanh quy định trên của dự thảo. Một luồng ý kiến cho rằng nếu quy định như vậy sẽ gây khó khăn cho công tác điều tra phá án của các cơ quan tố tụng. Luồng ý kiến khá
Trên thực tế, Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành cũng đã quy định luật sư có quyền tham gia tố tụng ngay từ đầu, tức là ngay sau khi cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can thì luật sư đã có quyền tiếp cận hồ sơ, tham gia các buổi thẩm vấn... Luật thì quy định như vậy, song trên thực tế ở hầu hết các vụ án, luật sư phải chạy “long tong” khắp các “cửa” mà vẫn không thể tiếp cận hồ sơ vụ án, cũng như không được tham gia các buổi hỏi cung của cơ quan điều tra. Đây chính là nguyên nhân của đa số các vụ bức cung, nhục hình, ép cung, mớm cung, gây oan cho người vô tội, làm sai lệch hồ sơ vụ án dẫn đến kết tội không đúng bản chất hành vi phạm tội.
Chính từ thực tiễn đó, Dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự đưa ra quy định Quyền im lặng của bị can, bị cáo nhằm mục đích “ép” cơ quan điều tra không được gây khó dễ mà buộc phải tạo điều kiện thuận lợi cho luật sư tham gia tố tụng ngay từ đầu, được tiếp cận hồ sơ vụ án, tham gia xét hỏi nghi phạm. Khi có sự tham gia thẩm vấn của luật sư, các điều tra viên không thể manh động dùng nhục hình để bức cung, hoặc mớm lời khai. Đồng thời, với sự có mặt của luật sư và Quyền im lặng của mình, bị can, bị cáo sẽ không bị mất tinh thần mà “nói hớ” tự kết tội mình.
Theo đại biểu Quốc hội Lê Thị Nga, trên thực tế, lần đầu bị công an triệu tập nhiều người mất bình tĩnh, thậm chí hoảng loạn, nhất là người ít hiểu biết về pháp luật, vị thành niên, người dân tộc thiểu số, cho nên có thể có những trường hợp tự sát tại nơi lấy lời khai hoặc nơi giam giữ. Vì thế, trong Dự thảo luật cần làm rõ hơn nữa quyền tự bảo vệ là một phần quan trọng của quyền bào chữa, đồng thời, thực hiện quyền này còn giúp hạn chế oan sai, bỏ lọt tội phạm. Bà Nga cũng cho rằng, trong một vụ án có hàng chục người bị tình nghi nên chưa phải là có tội. Vì vậy, luật cần đảm bảo quyền cho những người bị tình nghi khi bản thân họ chưa đủ điều kiện được đảm bảo cả về kiến thức pháp luật, về thể chất, về tinh thần. Họ cần có người trợ giúp pháp lý để tránh tình trạng đưa mình vào tình thế bất lợi, tự buộc tội chính mình. Có như vậy mới tránh được oan sai và bỏ lọt tội phạm.
