1 năm doanh nghiệp 'dính' thẻ vàng
Mỗi năm Việt Nam xuất khẩu hải sản sang EU (Liên minh châu Âu) từ 350-400 triệu USD.
Tính đến thời điểm này, EU đã rút thẻ vàng về chống khai thác hải sản bất hợp pháp (IUU) đối với hải sản của Việt Nam tròn 1 năm. Trong vòng 1 năm qua, các doanh nghiệp thủy sản cho biết, họ đã gặp rất nhiều trở ngại, khó khăn.
Xuất khẩu thủy sản vào thị trường EU 1 năm qua sụt giảm đáng kể.
Mất thị trường
Cách đây khoảng 1 năm, ngày 23/10/2017, EU cảnh cáo thẻ vàng đối với hoạt động khai thác hải sản của Việt Nam. Và trong vòng 1 năm qua, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào thị trường này có chiều hướng sụt giảm khá sâu. Tính từ đầu năm đến hết tháng 8/29018, tổng xuất khẩu hải sản của Việt Nam vào EU chỉ đạt 252 triệu USD, giảm tới 25% so với cùng kỳ năm trước.
Theo bà Lê Hằng- Phó Giám đốc Trung tâm VASEP.PRO thuộc Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP), thẻ vàng đã làm giảm xuất khẩu hải sản khai thác sang EU trong thời gian qua và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các tháng cuối năm. Xuất khẩu các mặt hàng như: mực, bạch tuộc, cua ghẹ, cá biển sang EU sẽ tiếp tục giảm mạnh do vướng mắc trong thủ tục chứng nhận, xác nhận nguồn gốc khai thác theo quy định IUU.
Theo thống kê của Bộ Công thương, mỗi năm Việt Nam xuất khẩu hải sản sang EU từ 350-400 triệu USD, tương đương 16-17% tổng xuất khẩu hải sản của Việt Nam. EU là một trong những thị trường lớn lớn nhập khẩu thủy hải sản của Viêt Nam, do đó, việc thị trường này rút thẻ vàng IUU đã và đang gây ra những rào cản lớn cho các DN xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Các DN xuất khẩu thủy sản cho biết, kể từ sau khi hải sản của Việt Nam bị “dính” thẻ vàng IUU, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu hải sản đã gặp khó vì khách hàng quốc tế hạn chế hoặc ngừng mua hàng của Việt Nam. Có DN cho biết, xuất khẩu lô hàng hải sản nào sang EU cũng bị kiểm tra rất gắt gao, việc này khiến cho DN bị đội lên nhiều chi phí cũng như thời gian chờ đợi làm các thủ tục liên quan đến xác nhận nguồn gốc thủy sản…
Mặc dù lường trước được những khó khăn này, song theo chia sẻ của bà Cao Thị Kim Lan- Giám đốc Công ty cổ phần Thuỷ sản Bình Định, DN của bà cũng như nhiều DN khác đã nỗ lực tìm kiếm thị trường mới để thay thế nhưng không phải ngay lập tức là có thể chuyển thị trường ngay được. Chính vì thế, một năm qua, các DN thủy sản gần như bị “mắc kẹt” bởi chiếc thẻ vàng mà EU đưa ra. “Nếu không tháo gỡ “thẻ vàng” sẽ khiến các DN và ngành thủy sản Việt Nam mất đi cơ hội xuất khẩu, mở rộng thị trường EU cũng như ảnh hưởng đến các thị trường khác”- bà Lan bày tỏ tâm tư.
Cũng nêu lên những khó khăn, rào cản kể từ khi “dính” thẻ vàng, một số DN thủy sản cho hay, thẻ vàng đã và đang gây ra nhiều hệ luỵ cho ngành thủy sản nước nhà, rõ rệt nhất là xuất khẩu giảm nhưng quan ngại hơn là uy tín của DN cũng giảm. Đơn cử, theo chia sẻ của một DN xuất khẩu thủy sản tại Đà Nẵng, “điều tiếng” về khai thác hải sản bất hợp pháp còn lây lan sang cả các thị trường khác, nên dẫn đến tình trạng khi DN xuất hàng sản thị trường mới còn bị kiểm soát ngặt nghèo hơn.
Đánh bắt hải sản xa bờ. Nguồn: AFP.
Bài học lớn từ thẻ vàng
Được biết, thời gian qua, nhà quản lý đã có nhiều động thái để nhằm khắc phục thẻ vàng của EU đối với ngành hải sản nước nhà. Tuy nhiên, theo các DN thủy sản, để thực hiện đầy đủ các yêu cầu đưa ra từ phía EU không phải chuyện dễ dàng. Đơn cử, khó khăn về vốn cũng khiến cho các tàu cá bị hạn chế về trang thiết bị dẫn đến việc lấy được nhật trình khai thác của ngư dân không đơn giản. Hơn thế, vẫn còn không ít tàu cá không tuân thủ việc đánh bắt hải sản theo đúng quy định, hải sản đánh bắt bất hợp pháp không được xử lý mà vẫn có nơi tiêu thụ… dẫn đến quá trình khắc phục thẻ vàng thêm khó khăn hơn.
Tại hội nghị “Đánh giá 1 năm triển khai chương trình doanh nghiệp hải sản cam kết chống khai thác IUU” do VASEP tổ chức mới đây, lãnh đạo Vasep tiếp tục đưa ra những giải pháp để việc xóa bỏ thẻ vàng sẽ sớm hiện thực hóa, vì thời điểm 1/1/2019 đã ở rất gần. Một trong những giải pháp được đưa ra đó là, VASEP sẽ tham vấn trình Chính phủ đẩy nhanh việc xây dựng, hoàn thiện và sớm ban hành Nghị định hướng dẫn Luật Thủy sản, cũng như sửa đổi Nghị định liên quan về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.
Theo nhận định của giới chuyên gia trong ngành, câu chuyện thẻ vàng IUU là một bài học lớn về sản xuất manh mún, tự phát. Bởi, từ lâu việc khai thác tài nguyên, đánh bắt hải sản của ngư dân các vùng biển theo kiểu “tận thu, tận diệt” đã trở thành nỗi nhức nhối, gây ra những tổn thất lớn cho nền kinh tế biển của nước nhà cũng như những vấn đề về môi trường biển. Chính bởi vậy, một năm qua dù khó khăn song cũng chính là cơ hội để ngành thủy sản tái cơ cấu, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.
Nói như Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường: “Chúng ta phải phấn đấu để có một nghề cá bền vững. Đây là mục tiêu cao cả, xa hơn của Việt Nam, phải tự phấn đấu để đạt mục tiêu đó chứ không phải chỉ chiếc “thẻ vàng”. Vì vậy, cần tái cơ cấu lại ngành thuỷ sản. Một mặt phải tổ chức lại sản xuất, quan trọng hơn là đi sâu vào chế biến để chuỗi giá trị mang lại nhiều hơn, cùng với đó, sẽ tập trung tổ chức nuôi xa. Đây mới là giải pháp bền vững chứ không phải cứ ra khơi khai thác tài nguyên”.
