Khi lũ ống tràn qua
Suốt 7 giờ đồng hồ, trời “nện mưa” xuống Tuần Giáo (Điện Biên), với lượng mưa ước đạt 175 – 195mm đã gây lụt lội và lũ ống tại 19 xã, thị trấn trên địa bàn huyện. Rạng sáng 1/8, sau một tiếng “ục”, “ầm” đến ngỡ ngàng, cột nước cao đến gần 10m từ trên khe núi do vỡ hồ nhân tạo “lao xuống”, cả thị trấn mênh mông nước. 3 khu Huổi Củ, Tân Tiến và bản Đông gần như hoang tàn!
Đập Huổi Củ vỡ, áp lực nước đã phá hủy địa tầng,
chỗ trọng điểm chỉ còn trơ lại đá hộc.
Người trở về từ… cõi chết!
| Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn Điện Biên cho biết, mưa lớn gây lũ quét, sạt lở đất tại một số địa phương, tổng thiệt hại ước hơn 173,69 tỷ đồng. Mưa lũ khiến 4 người bị thương, cuốn trôi nhiều tài sản, gia súc, gia cầm; hơn 200 ngôi nhà bị ngập. Sản xuất nông nghiệp hiện gặp khó khăn khi 450ha lúa ruộng; 200ha lúa nương; 412ha ngô; gần 22ha hoa màu bị thiệt hại, bồi lấp, xói lở. Hàng trăm phai tạm thủy lợi bị lũ cuốn trôi; 79 công trình nước sinh hoạt, kè bị hư hỏng nặng. Nhiều quốc lộ, tỉnh lộ và liên xã, bản bị sạt lở, xói trôi; hót sụt sạt, phải tiến hành đắp cấp phối gần 164.000m3 để đảm bảo giao thông… |
Cơn mưa rừng sau hậu hồng thủy bất chợt “quất xuống”, làm cho nhiều khách trên chuyến xe cắt về huyện trào lên những nỗi lo. Thế mới thấy những gì mà trời đem họa, giáng xuống miền đất, được coi là “gối đỡ” giữa hai tỉnh Sơn La và Điện Biên này đã gieo vào người ta những ám ảnh đến nhường nào.
Tuy là nơi miền cao, nhưng những gì mà cơn “đại thủy” vừa đem đến cho đất này vẫn còn hiện hữu trên con đường cắt vào trung tâm huyện. Rơm rác, đồ dùng, củi mục, cành khô… của lũ ống còn treo đến cả nửa thân những bụi tre, nứa; trùm nhiều khe suối, ruộng đồng.
Thị trấn Tuần Giáo, đặc biệt là các khối gánh chịu hậu họa lớn nhất của lũ ống như Huổi Củ, Tân Tiến, bản Đông vẫn còn bộn bề với những chuyện dọn dẹp, khắc phục và ổn định cho cuộc sống người dân.
Vừa lau vội mái đầu ướt nước do việc “lội mưa” để chỉ đạo các cơ quan ban ngành ứng phó với lũ lụt, ông Lò Văn Hoàn, Chủ tịch UBND huyện cho biết: Hết thị trấn, rồi đến các xã như Quài Cang, Quài Tở, Pú Si… thì hiện nay mưa lớn cũng đang tiếp tục gây thiệt hại cho Pú Nhung, đặc biệt là bản Đề Chia C. Chỉ mong trời bớt mưa và đừng mưa thêm nữa vì đất trên này đã “đủ nước” lắm rồi.
Ngổn ngang gạch ngói, rác rưởi và sự xập xệ của những căn nhà, chúng tôi tìm vào khu Huổi Củ của Thị trấn Tuần Giáo. Tại đây, câu chuyện thoát hiểm trong gang tấc, được ví như sự trở về từ cái chết, hết sức ngoạn mục của gia đình chị Đặng Thị Nhụy vẫn còn sống động. Biết là thoát chết, sống rồi đấy, nhưng khi kể lại câu chuyện của mình và những người thân trong gia đình, chị Nhụy vẫn không khỏi bàng hoàng.
Khoảng 23h ngày 31/7/2015 trời bắt đầu mưa to. Mưa liên tục, không ngớt cơn đã đem đến cho chị những hình dung về ngập lụt. Vì nhà có một ao nuôi cá nên chị cũng lo lắm. Nhưng do mưa lớn, lại tối trời nên chị đành chong chong mà ngồi vậy cho đến gần sáng mới dám cùng với chị Thanh, anh Mắn và anh Ngáu ra thăm ao. Đang khơi dọn cống và rơm rác mắc lại để ao tiêu thoát nước thì chị và mọi người bỗng nghe một tiếng “ục”, “ầm” đến ghê người phát ra từ khe núi. Đảo mắt về nơi có tiếng động lạ, chị đã thấy một cột nước cao quá tầm mắt, đỏ ngầu đang lao tới. Rồi chị bất thần bị cột nước ấy cuốn đi.
Giữa cái sống và cái chết, giữa sự ngột ngạt bất thường và khó hình dung do nước vây hãm, chị bị trôi tuồn tuột. Rồi thấy vướng víu, chị giơ tay nắm, ôm và may mắn được giữ lại thân mình trước sự cuốn trôi của dòng nước hung dữ. Đến lúc nước rút, chị tìm cách thoát thân, trèo lên bờ rồi về nhà. Trong căn nhà đã ngân ngấn nước đến đầu gối, những người thân của chị là anh Mắn, anh Ngầu, chị Thanh cũng đang ướt nhoẹt, ngồi đấy và hoảng loạn do cũng vừa thoát chết vì được người dân cứu.
Không đến mức sắp bước vào ngưỡng thiệt mạng, nhưng cơn lũ ống do vỡ đập nhân tạo tại Huổi Củ cũng đem đến cho gia đình chị Lò Thị Thoa trắng tay. Kể lại chuyện, chị Thoa ứa lệ cho biết: Hai vợ chồng tôi lấy nhau ra ở riêng. Chiu chắt mãi mới làm được cái nhà và mua sắm được ít vật dụng. Ấy thế mà mưa lớn, đập vỡ, cũng sau tiếng “ục” và tiếng “ầm” như bao người dân ở thị trấn đã nghe thấy vào rạng sáng ngày 1/8 ấy mà nay vợ chồng tôi đã trở thành người tay trắng!
Người dân gồng mình khắc phục hậu quả sau bão lũ.
Trách thiên và… trách cả nhân!
Người dân ở Thị trấn Tuần Giáo cho rằng, sở dĩ đại hồng thủy xảy ra và gây họa với nhiều người ở khu vực này đều xuất phát từ hai nguyên nhân do trời và con người “kết hợp” với nhau.
Theo ông Bùi Văn Thắng, Tổ trưởng tổ dân phố Huổi Củ thì khu vực này cùng với hai khu vực cận kề là Tân Tiến và bản Đông vốn nằm trên bờ con suối bắt nguồn từ khe Huổi Củ, dài hơn 1000m. Trước đây, khi thị trấn chưa phát triển, lòng suối này còn rộng. Nhưng sau đó, do tốc độ đô thị, nhà cửa xây lên, quản lý không chặt, suối bị lấn dòng và hiện nay chỉ còn là một đường mương thoát chưa đầy 3 - 4m. Suối bị tắc dòng, mưa lớn, không có đường tiêu thoát, gây lũ lụt cục bộ là điều tất yếu.
Cũng theo người dân sống tại khu vực, để có cơn đại thủy gây hậu họa còn phải kể đến “quả bom nước” - một hồ nuôi cá nhân tạo đã được đắp nơi thượng nguồn trước đó nhiều năm. Năm 2005, tận dụng đầu nguồn, gia đình ông Quàng Văn Son đã tìm lên, đầu tư một đập chắn để lấy nước nuôi cá và cấy lúa.
Với sự gia cố bờ đập, cống và mương nước cũng như đập tràn không an toàn, người dân đã đưa ra ý kiến của mình. Tuy nhiên sau rất nhiều lần ghi nhận thì đến năm 2013, lãnh đạo thị trấn mới thành lập đoàn kiểm tra, tìm lên, lập biên bản và yêu cầu ông Son không được tích nước nữa. Sau đợt vào cuộc có vẻ quyết liệt này, không hiểu sao, gia đình ông Son vẫn tích nước và thực hiện việc nuôi cá và cấy lúa.
Lũ ống đã phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng.
Tiếp tục nhận thấy mối nguy hiểm, cực chẳng đã, nhiều lần thay mặt người dân, đại diện tổ dân phố Huổi Củ cũng đã tìm lên gặp gỡ ông Son để đưa ý kiến và cảnh báo về sự nguy hiểm của con đập. Nhưng chiếc đập nhân tạo, không theo quy trình thiết kế này vẫn ngang nhiên tồn tại cho đến khi xảy ra sự cố vỡ đập và tạo ra cơn lũ ống kinh hoàng chưa từng có.
Theo tìm hiểu được biết, không chỉ riêng gia đình ông Quàng Văn Son mà “quả bom nước” tiềm ẩn hậu họa trên đầu người dân Thị trấn Tuần Giáo này còn có tham gia tự phát của 23 hộ gia đình khác nữa. Nhiều năm trước, tận dụng sự trũng thấp của khe suối, các hộ gia đình này đã tìm lên đây, ngăn bờ, đắp đập, tạo ra 35 ao thả cá. Tuy nhiên, tất cả mọi hành vi nguy hiểm này rất tiếc là đã bị bỏ ngỏ trong nhiều năm trời.
Theo UBND huyện Tuần Giáo, hiện nay mưa vẫn tiếp tục xẩy ra trên địa bàn nhiều xã kề cận. Trước mắt, huyện tập trung nhân lực để ứng cứu các vùng đang bị lũ lụt cục bộ chia cắt để ổn định cuộc sống cho người dân. Sau khi ổn định, thời tiết trở lại bình thường thì sẽ xem xét trách nhiệm, trong đó có cả việc đắp đập, ngăn nước để gây hậu quả như tại khu vực thị trấn như đã từng xẩy ra.
