Lời giải cho nông nghiệp
Ngay trong những ngày đầu năm mới, đời sống nông nghiệp, nông thôn nước nhà đã có những chuyển động tích cực, mang đến cho xã hội niềm tin, sự kỳ vọng về sự phát triển bứt phá của khu vực này. Cụ thể, trong ngày đầu trở lại làm việc của năm mới Đinh Dậu, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cùng nhiều lãnh đạo bộ ngành ở Trung ương, lãnh đạo các tỉnh phía Bắc đã tham dự, nhấn nút khởi động Dự án sản xuất nông nghiệp công nghệ cao rộng tới 180 ha do Tập đoàn Vingroup làm chủ đầu tư trên địa bàn t
Quá trình sinh trưởng của cây trồng đều được điều khiển, kiểm soát bằng công nghệ.
Phát biểu tại đây Thủ tướng nhìn nhận phát triển nông nghiệp công nghệ cao chính là lời giải cho bài toán phát triển nông nghiệp nước nhà hiện nay...
Và, ngay ngày hôm sau, cũng tại Hà Nam, Chủ tịch nước Trần Đại Quang đã lần đầu tham dự Lễ hội Tịch điền-một lễ hội mang nhiều ý nghĩa tích cực, đề cao tinh thần, tư tưởng trọng nông, khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp. Tại đây, cùng với việc khẳng định phát triển nông nghiệp, nông thôn là chủ trương, chính sách có tính chiến lược của Đảng và Nhà nước; trong trang phục của người lao động và trong không khí vui tươi, phấn khởi của những ngày Xuân, Chủ tịch nước đã đích thân lái máy cày trên cánh đồng Đọi Sơn để cổ vũ công cuộc công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn...
Nhìn lại thời gian qua cũng dễ nhận ra đó đây trên cả nước đã và đang xuất hiện những mô hình, những dự án nông nghiệp tập trung, công nghệ cao do những doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn hoặc những hộ, nhóm hộ nặng lòng với ruộng đồng, nhạy bén với thời cuộc đứng ra đầu tư, gây dựng. Điểm chung của các dự án nông nghiệp này là đều hướng tới mục đích sản xuất ra những nông sản chất lượng, sạch, an toàn; không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn hướng tới mục tiêu xuất khẩu.
Như tại Dự án nông nghiệp Thủ tướng vừa nhấn nút khởi động sản xuất ở Hà Nam, không chỉ có quy mô lớn, tập trung mà còn được sản xuất bằng những công nghệ, kỹ thuật cao, hiện đại bậc nhất thế giới hiện nay. Rau củ quả được trồng trong nhà kính, các thông số về nước tưới, không khí, quá trình sinh trưởng của cây trồng đều được điều khiển, kiểm soát bằng công nghệ. Trước đó, những chuyện như thế này chưa hề có trên những cánh đồng của Việt Nam...
Vui mừng đối với sự chuyển động nhưng xã hội vẫn còn nguyên đó những nỗi lo trước thực trạng còn nhiều hạn chế, yếu kém của nền sản xuất nông nghiệp nước nhà hiện nay. Bởi lẽ, đến nay sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, lạc hậu, thiếu sự liên kết vẫn đang là thực trạng chung của nền nông nghiệp nước nhà. Những dự án nông nghiệp tập trung, sản xuất công nghệ cao mới đang trong quá trình manh nha hình thành. Ở nhiều vùng miền, cho tới nay phương thức sản xuất vẫn gắn liền với hình ảnh “con trâu đi trước, cái cày đi sau”.
Hệ lụy của phương thức, trình độ sản xuất này, như đã thấy, là năng suất lao động, chất lượng sản phẩm không cao, hiệu quả kinh tế thấp; sản xuất phụ thuộc quá nhiều vào phân bón hóa học, thuốc trừ sâu; khả năng chống chọi với biến đổi khí hậu quá yếu ớt.
Đặc biệt, khiến các cơ quan quản lý nhà nước rất khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng, độ an toàn của sản phẩm-điều đang khiến cả xã hội phải “sống trong sợ hãi”; cản đường nông sản Việt đi ra thế giới. Rõ hơn cả là đời sống của số đông các hộ nông dân trên cả nước vẫn còn khó khăn, chưa tương xứng với mồ hôi, công sức họ đã đổ xuống đồng ruộng...
Chính vì vậy, trong bối cảnh hội nhập hiện nay, hơn lúc nào hết, nền nông nghiệp nước nhà cần phải có một định hướng phát triển mới. Định hướng đó, mới đây đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ, đó là nền nông nghiệp nước nhà phải được phát triển theo hướng sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sạch, nông nghiệp thông minh, sản xuất theo nhu cầu của thị trường, phục vụ tiêu dùng của 100 triệu dân trong nước và xuất khẩu. Để định hướng này từng bước thành hiện thực, cần rất nhiều điều kiện “cần và đủ”...
Trước hết, đòi hỏi những nhà làm chính sách phải có tư duy mới về nông nghiệp. Theo đó, những chính sách gì đang trói buộc nông nghiệp phát triển cần phải được cởi bỏ. Một trong những việc cần phải thay đổi, theo Thủ tướng Chính phủ là phải mở rộng hạn điền trong nông nghiệp, đẩy mạnh thực hiện tích tụ ruộng đất.
Nhấn mạnh sự cần thiết của việc này, Thủ tướng cho biết sẽ kiến nghị Quốc hội sửa lại Luật Đất đai 2013. Đi liền với đó, Thủ tướng cũng đã chỉ đạo các địa phương phải thực hiện quy hoạch sử dụng đất theo hướng mở rộng hạn điền, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để hỗ trợ, phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Yêu cầu khác, không kém phần quan trọng là phải thay đổi bằng được mô hình, phương thức sản xuất trong nông nghiệp, từng bước xóa bỏ sản xuất nhỏ lẻ theo kiểu “chiếu manh” hiện nay; phải hình thành được mối liên kết chặt chẽ giữa các hộ nông dân, các hợp tác xã nông nghiệp với các doanh nghiệp.
Muốn vậy, Nhà nước phải có những chính sách động lực khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; đáp ứng tốt nhu cầu của doanh nghiệp về đất đai, vốn tín dụng để triển khai các dự án nông nghiệp. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp, cá nhân nặng lòng với nông nghiệp đang gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận với các nguồn lực quan trọng này. Cùng với đó Nhà nước cần có các chính sách khuyến khích, hỗ trợ, tạo điều kiện để các doanh nghiệp và các hộ nông dân liên kết làm ăn, cùng chia sẻ lợi ích.
Việc Thủ tướng Chính phủ mới đây cam kết sẽ tăng nguồn tín dụng từ 60.000 tỷ đồng lên 100.000 tỷ đồng cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao; chỉ đạo các bộ ngành liên quan sửa đổi chính sách hiện hành về khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn... là một tín hiệu đáng mừng. Hơn lúc nào hết, đời sống nông nghiệp cũng đang rất cần Nhà nước có chính sách đẩy mạnh chuyển giao, ứng dụng khoa học, công nghệ vào lĩnh vực này...
Định hướng đã có; Chính phủ, người đứng đầu Chính phủ cũng đã và đang thể hiện rõ quyết tâm, thông qua sự điều hành quyết liệt, qua những chính sách kịp thời, có tính động lực mạnh liên quan đến lĩnh vực “tam nông”, thiết thực thể hiện cam kết về một Chính phủ kiến tạo, hành động.
Quyết tâm của Chính phủ là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu sau đây không phải là quyết tâm chung của cả hệ thống chính trị, từ trung ương tới địa phương, nhất là ở địa phương; của cộng đồng doanh nghiệp, của các hộ nông dân. Nhìn vào quá trình hình thành những dự án nông nghiệp tập trung mới đây cho thấy nó không tự nhiên hình thành. Đó là kết quả của quá trình trăn trở, tìm tòi, đổi mới tư duy; từ sự lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất của các cấp ủy Đảng, chính quyền ở địa phương, từ sự đồng lòng hưởng ứng của các doanh nghiệp, hộ nông dân...
Cuối cùng, thay đổi tư duy, nếp nghĩ cũng là điều rất cần hiện nay đối với các doanh nghiệp, hộ nông dân. Như đã biết, không phải bây giờ mà từ nhiều năm trước mối liên kết làm ăn giữa doanh nghiệp và các hộ nông dân đã hình thành tại nhiều địa phương.
Như ở tỉnh Nam Định từng có mô hình doanh nghiệp cùng nông dân liên kết sản xuất dưa để xuất khẩu. Tuy nhiên, quá trình liên kết, do thiếu hiểu biết, tôn trọng nhau khiến cái “bắt tay” giữa nông dân và doanh nghiệp khi đó cứ lỏng dần rồi không thể duy trì.
Theo đó, nông dân, với thuộc tính thiếu kỷ luật, không tuân thủ nghiêm các quy trình kỹ thuật do doanh nghiệp đặt ra. Khi thị trường bên ngoài trả giá cao hơn hợp đồng với doanh nghiệp, nhiều nông dân đã vi phạm hợp đồng, bán sản phẩm ra ngoài, khiến doanh nghiệp khốn đốn.
Ngược lại, làm ăn với nông dân nhưng nhiều doanh nghiệp chưa thực sự hiểu nông dân. Thu mua sản phẩm của họ nhưng vài tháng sau với thanh toán tiền, trong khi nhu cầu, mong muốn của nông dân là phải “tiền tươi, thóc thật”. Để duy trì mối liên kết làm ăn bền chặt giữa nông dân và doanh nghiệp-điều rất quan trọng trong bối cảnh hiện nay-những chuyện như trên, rõ ràng không thể tồn tại...
