Ngày mới ở Đắk Phơi
Mấy năm trước, lần đầu tiên đặt chân đến xã Đắk Phơi (huyện Lắk, Đắk Lắk), nhìn vào những căn nhà lụp sụp còn sót lại, già làng Ama Minh phỏng đoán với tôi rằng, chẳng mấy chốc nữa cả vùng đất anh hùng này sẽ khác, như thị trấn đấy bởi người người có quyết tâm, nhà nhà có niềm tin. Và, trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo, một cuộc “lột xác” kỳ diệu đã diễn ra ở Đắk Phơi.
Làm đường xây dựng nông thôn mới.
Đoàn kết để thoát nghèo
Đổi thay diệu kỳ. Câu nói buột miệng của ông Ama Linh, một lão nông làm ăn giỏi của xã Đắk Phơi, người đã nhiều trăn trở và đi tiên phong việc vận động nhân dân trong xã cùng làm ăn để thoát nghèo, vươn lên từ sau ngày giải phóng khiến chúng tôi cùng vui lây. Nhìn đường bê tông, đường nhựa thẳng tắp, những dãy nhà kiên cố nối tiếp nhau, ông Linh thổn thức: những năm 1980, khi vừa bước ra khỏi cuộc chiến tranh, dẫu là vùng đất anh hùng nhưng bộn bề khó khăn, hố bom, hố mìn còn sót lại nhiều vô kể.
Cũng trong cuộc chiến chống Mỹ ấy, nhà cửa bị tàn phá gần như trọn vẹn. Để từng bước thay đổi khó khăn, cán bộ phải ăn với dân buôn, ngủ với dân buôn, cầm tay dân buôn chỉ việc. Chẳng mấy chốc hàng ngàn người dân ở Đắk Phơi đã biết làm lúa rẫy, biết trồng cây lương thực theo kỹ thuật, trẻ con biết học chữ.
Tiếp nối câu chuyện của ông Linh, ông Ama Nghiệp, Chủ tịch UBND xã Đắk Phơi tự hào: Năm 1966, khi Mỹ - Diệm đàn áp mạnh, chúng liên tục càn quét ở khu vực này. Lúc này, xã Đắk Phơi vinh dự được cách mạng chọn làm căn cứ H10, gọi là xã 1 và xã 2 theo yêu cầu kháng chiến. Người dân khắp xã hừng hực khí thế cách mạng, thi đua nuôi giấu cán bộ và vót hàng ngàn mũi chông tiêu diệt địch. Không kể ngày đêm, không phân biệt dân tộc, tất cả cùng sản xuất tạo ra lương thực cho các chiến sỹ cách mạng.
Khi được giác ngộ, hàng trăm người con ưu tú trong xã đã xung phong ra trận và ngoan cường chiến đấu đến cùng. Tinh thần ấy, khả năng chiến đấu ấy, lòng quả cảm ấy đã vinh danh nhiều người con của Đắk Phơi thành anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân như: Ama Du, Ama Plang, Ama Oan, Ama Nar, Ama Drông...
Hiếm có xã nào toàn đồng bào dân tộc thiểu số mà lại nhiều Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân như ở Đắk Phơi. Và, trong cuộc kháng chiến trường kỳ ấy, đến ngày đại thắng, 46 người con của Đăk Phơi đã anh dũng hy sinh. Ngay sau ngày thống nhất đất nước, vào đầu năm 1977, xã Đắk Phơi được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Anh hùng Ama Du từng khẳng định rằng: Trong cuộc chiến chúng ta còn vượt qua được tất cả thì thời bình khó khăn mấy cũng phải vượt qua. Nếu nghèo cũng là cái tội, nghèo là không xứng với danh hiệu vùng đất anh hùng”.
Toàn xã hiện có gần 1.300 hộ dân, với 5 dân tộc anh em gồm; Tày, Nùng, M’nông, Mông và Kinh sinh sống trên 11 thôn, buôn. Được Nhà nước đẩy mạnh đầu tư và ráo riết thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới nên tốc độ tăng trưởng kinh tế của xã luôn đạt 8%-8,5%. Hầu hết người dân đã thoát khỏi đói nghèo và vươn lên làm kinh tế giỏi. Hiện toàn xã có 538 ha cà phê, 520 ha sắn cao sản, 520 ha ngô lai, 233 ha lúa nước, 450 ha lúa cạn, 58 ha điều và ca cao, hơn 120 ha cây ăn quả các loại được trông rải rác khắp xã.
Thương yêu nhau như người một nhà - đó là tâm niệm sống của những người dân Đắk Phơi. Nhìn sang bên kia suối Đắk Phơi, ông Y Krang bộc bạch: Dẫu có 5 dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn xã thật đấy nhưng tất cả đều đoàn kết như người một nhà. Thôn bên kia suối hay thôn bên này suối cũng như anh em vậy thôi. Cái bụng của đồng bào mình thật lắm nên có thấy hàng xóm đói là mang củ khoai, củ mỳ sang cho ngay. Bây giờ cuộc sống khá rồi thì giúp nhau xây nhà ngói hoặc đào ao nuôi cá nữa.
Ông Y Du- người từng nhiều năm đi “tiếp lửa” cho tình thần đoàn kết của người dân trong xã kể thêm, trước đây hễ có phần tử xấu hay một vài tên còn theo các tà đạo khác vào xã mình quấy rối là bà con cùng đuổi đi ngay. Ngoài truyền thống anh hùng trong kháng chiến, thì ngày nay, con em đồng bào ở Đăk Phơi còn rất hiếu học, năm nào cũng có nhiều em đỗ vào các trường đại học. Đói nghèo chỉ còn tồn tại trong quá khứ.
Anh Y Minh ở buôn Liêng Kéh kể rằng: có lần thấy nhà hàng xóm của mình có chuyện đau buồn mình cũng buồn lắm vì ở đây nhà nào có việc là tất cả trong xóm đều xúm vào cùng nhau chia sẻ hoặc lo lắng như chính công việc của gia đình nhà mình vậy. Nhiều năm trước, thành niên trong buôn Liêng Ông và buôn Pai Ar còn xảy ra tình trạng cự cãi nhau nhưng được các già làng uy tín đứng ra phân tích, khuyên giải nên giờ đây cũng hòa thuận cùng nhau cố gắng vươn lên trong cuộc sống.
Y Ma Hanh ở buôn Pai Ar tâm sự: em là thanh niên trẻ tuổi, không đi học được như một số bạn nhưng được hướng dẫn làm ăn kỹ thuật, chăn nuôi theo mô hình VAC nên quyết vươn lên làm giàu cho xứng đáng với sự hy sinh của cha ông trong quá khứ để tạo nên vùng đất anh hùng này như ngày hôm nay.
Đắk Phơi đã có điện sáng, đường nhựa và nhà xây kiên cố.
Quyết giữ bản sắc văn hóa
Đoàn kết một lòng, xây dựng kinh tế nhưng những người con của vùng đất anh hùng này vẫn không quên giữ vững nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống. Ông Y Mhanh là một điển hình. Đã bước vào tuổi 80, sức khỏe không còn được như trước nhưng ánh mắt ông vẫn sáng quắc và tinh nhanh, từ sáng đến đêm cần mẫn lau chùi từng chiếc kèn, nghiên cứu từng bài nhạc của người Mông. Ông bảo, người Mông của mình có nhiều dụng cụ dân tộc và nhiều bài nhạc hay nên cần phải giữ gìn, giữa để giao lưu, để truyền lại cho con cháu.
Xem rừng già như máu thịt. Nếu chiêng là hồn vía Tây Nguyên thì rừng chính là máu thịt vậy. Dân Đắk Phơi tâm niệm: nếu phá rừng thì đất đai cằn cỗi, thời tiết thất thường, những dòng suối hùng vỹ cũng không còn ban phát cho người dân nơi đây dòng nước mát lành, mà nổi cuồng phong, các thế hệ sau sẽ chịu nhiều khắc nghiệt. Cuộc vận động hãy giữ màu xanh cho rừng diễn ra suốt ngày đêm. Thế nên chẳng có người dân nào trong xã đi làm lâm tặc cả.
Ông A Ma Bảo bộc bạch: “Bản chất đồng bào tốt lắm, do xưa kia có vài người nông nổi, nghe kẻ xấu nên thỉnh thoảng mới có ý nghĩ không tốt thôi”. Cảm động hơn nữa khi thế hệ trẻ trong xã Đắk Phơi cũng nghiệm ra rằng: “Ở ngay bên cạnh rừng quốc gia Chư Yang Sin, nếu phá rừng thì cũng nhanh có tiền, nhưng không có cây rừng sẽ chẳng còn gì che mát cho buôn làng nữa. Thời chiến tranh, nghe kể rừng còn che bộ đội, bộ đội cụ Hồ đánh giặc nên mới có các buôn làng no ấm như hôm nay”.
Cái điều nghiệm ra của những người trẻ ở Đắk Phơi khiến cho nhiều người chúng tôi mừng lây. Chiều chậm trôi, mặt trời lặn dần xuống chân núi Chư Yang Sin, từng buôn bắt đầu nổi lửa, không khí xôi nổi dần lên với những câu chuyện xoay quanh các điệu múa của từng dân tộc.
