Vì sao loạt trường tốp đầu xét tuyển bổ sung?
Mùa tuyển sinh 2025 để lại nghịch lý khó lường: ngay cả những trường đại học (ĐH) tốp đầu, với các ngành vốn được xem là “nóng” như Y dược, Sư phạm, cũng buộc phải mở thêm đợt xét tuyển bổ sung. Điểm chuẩn vẫn cao, thí sinh đăng ký xét tuyển không ít, nhưng nhiều giảng đường vẫn còn ghế trống. Điều gì đang diễn ra?
Những nút thắt trong cơ chế tuyển sinh
Điểm nổi bật nhất của mùa tuyển sinh năm nay là sự sụt giảm đột ngột số lượng thí sinh lựa chọn tổ hợp B00 (Toán - Hóa học - Sinh học), vốn là “cửa ngõ” truyền thống vào khối ngành y dược. Một ví dụ tiêu biểu: Trường ĐH Y Hà Nội - một trong những đơn vị đào tạo y khoa hàng đầu cả nước, sau hơn 10 năm không xét tuyển bổ sung, năm nay công bố tuyển thêm 80 chỉ tiêu cho ngành công tác xã hội, dù đây chỉ là ngành mới mở.
PGS.TS Lê Đình Tùng - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Hà Nội cho rằng, nguyên nhân đầu tiên đến từ việc sụt giảm nghiêm trọng số lượng thí sinh thi tổ hợp B00 (Toán, Hóa học, Sinh học) - tổ hợp truyền thống xét tuyển khối ngành y dược.
Con số cụ thể cho thấy sự mất cân đối rõ rệt: chỉ còn khoảng 47.000 thí sinh dự thi đầy đủ 3 môn B00 trong kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025, bằng 1/7 so với năm 2024. Trong khi đó, tổng chỉ tiêu của khối ngành sức khỏe năm nay lại tăng gần 20%, lên tới khoảng 53.000. Rõ ràng, cung đã vượt xa cầu, và hệ quả tất yếu là nhiều trường, kể cả trường đầu ngành, không đủ nguồn tuyển để lấp đầy chỉ tiêu.
Không chỉ vậy, hành vi của thí sinh cũng góp phần tạo ra biến động. Theo PGS.TS Ngô Thanh Bình - Trưởng phòng Quản lý Đào tạo (Trường ĐH Y dược Thái Bình), có 2 nguyên nhân dẫn đến việc các trường khối Y dược phải tuyển sinh bổ sung là: số lượng thí sinh dự thi tốt nghiệp THPT môn Sinh học giảm (bằng 1/5 năm 2024), trong khi tổng số thí sinh dự thi năm 2025 lại tăng dẫn đến các trường khối sức khỏe bị ảnh hưởng, đặc biệt những trường không xét tuyển học bạ; nhiều trường không tuân thủ kế hoạch tuyển sinh của Bộ GDĐT, ra thông báo tuyển bổ sung một số ngành ngay trong thời gian thí sinh đang xác nhận nhập học với điểm sàn hấp dẫn. Vì vậy, số lượng lớn thí sinh không xác nhận nhập học đợt 1 để xét tuyển bổ sung. Điều này dẫn đến việc một số ngành của nhà trường dù số lượng thí sinh trúng tuyển cao hơn chỉ tiêu nhưng xác nhận nhập học lại không đạt, phải xét bổ sung.
Bức tranh càng thêm phức tạp khi xuất hiện yếu tố kỹ thuật. Một số ý kiến chỉ ra rằng cơ chế quy đổi bách phân vị khiến điểm chuẩn ở một số ngành tăng cao bất thường, nhưng lại không phản ánh đúng thực tế thí sinh nhập học. Bên cạnh đó, lỗi trong khâu lọc ảo cuối cùng cũng khiến nhiều trường lúng túng trong việc xác định số lượng thí sinh thực sự nhập học.
Ở các khối ngành “hot” khác, ông Phạm Thái Sơn - Giám đốc tuyển sinh Trường ĐH Công thương TPHCM cho rằng, có nhiều lý do khiến các trường không đủ thí sinh nhập học và phải tuyển bổ sung. Thứ nhất, do chỉ tiêu của các trường năm nay tăng nhiều hơn năm trước, mở ngành mới, trong khi số thí sinh đăng ký xét tuyển ĐH ít thay đổi. Điều này bắt buộc các trường phải tuyển bổ sung các đợt cho đủ chỉ tiêu. Thứ hai, dù con số 850.000 thí sinh đăng ký xét tuyển trên hệ thống có vẻ cao, nhưng số này đã bao gồm cả thí sinh đăng ký xét tuyển vào các trường cao đẳng, cao đẳng nghề, trong khi cả nước hiện nay có tới 400 trường cao đẳng. Trước đây nguồn tuyển trên hệ thống là của các trường ĐH và khoảng 30 trường cao đẳng sư phạm. Và lý do thứ ba, rào cản lớn đối với thí sinh hiện nay là học phí và chi phí học ĐH. Trong bối cảnh giá cả tăng, học phí cao, nhiều thí sinh dù đăng ký xét tuyển ĐH nhưng sau đó có lựa chọn khác như học cao đẳng, học nghề để tiết kiệm chi phí, nhanh ra trường, có việc làm.
Tất cả những yếu tố ấy, cộng hưởng lại, tạo nên “sự lệch pha giữa cung và cầu” - cụm từ được nhấn mạnh trong tài liệu - và buộc nhiều trường tốp đầu phải bước vào vòng tuyển bổ sung, điều ít ai ngờ tới.
Không để hệ lụy kéo dài
Trước mắt, hàng loạt trường đã phải thông báo tuyển thêm. ĐH Y Hà Nội bổ sung 80 chỉ tiêu ngành Công tác xã hội; ĐH Y Dược Hải Phòng tuyển thêm 210 chỉ tiêu ở các ngành trọng điểm; ĐH Y Dược Thái Bình, Học viện Y Dược Huế, ĐH Y khoa Vinh… cũng đồng loạt đưa ra thông báo xét tuyển bổ sung. Những con số ấy cho thấy sự thiếu hụt nguồn nhập học không còn nằm ở riêng một vài trường nhỏ, mà đã lan tới cả những cơ sở đào tạo được coi là “chắc suất”.
Không chỉ nhóm ngành sức khỏe, nhiều trường sư phạm cũng rơi vào tình trạng thiếu thí sinh nhập học. Trường ĐH Quy Nhơn phải tuyển bổ sung cho 5 ngành sư phạm, trong đó có Sư phạm Ngữ văn, Lịch sử và Địa lý - vốn là các ngành “nóng” vài năm trở lại đây. ĐH Sư phạm TPHCM tuyển thêm 230 chỉ tiêu cho 7 ngành. Một số trường như ĐH An Giang, ĐH Hải Dương, ĐH Hồng Đức, ĐH Sư phạm Huế… cũng đồng loạt thông báo tuyển bổ sung, dù điểm sàn nhận hồ sơ vẫn ở mức cao, dao động từ 23 đến trên 27 điểm.
Từ thực tế này, giới chuyên gia cho rằng, các trường phải sớm có hướng xử lý dứt điểm. Đó là cần ra soát, cân đối chỉ tiêu: không đặt mức tăng ồ ạt khi nguồn tuyển rõ ràng bị thu hẹp. Đa dạng hóa tổ hợp xét tuyển và phương thức: tránh phụ thuộc quá nhiều vào tổ hợp B00, đồng thời mở rộng xét học bạ, kết quả đánh giá năng lực để tăng tính linh hoạt. Bên cạnh đó, cần minh bạch, đồng bộ thời điểm xét tuyển bổ sung: chấm dứt tình trạng trường“ra thông báo tuyển bổ sung… ngay trong thời gian thí sinh đang xác nhận nhập học”, gây rối loạn tâm lý thí sinh. Và các trường cần có chính sách hỗ trợ tài chính: giảm học phí, cấp học bổng, hoặc có ưu đãi đặc thù với ngành thiết yếu như y dược, sư phạm, để kéo nguồn tuyển.
Mùa tuyển sinh 2025 là hồi chuông cảnh tỉnh. Nó cho thấy tuyển sinh không chỉ là chuyện điểm số, mà còn là câu chuyện của cung - cầu, chính sách, tâm lý xã hội và gánh nặng tài chính. Nếu không điều chỉnh kịp thời, hiện tượng “trường tốt, điểm cao vẫn phải tuyển bổ sung” sẽ không dừng lại ở năm nay, mà có thể trở thành vấn đề kéo dài nhiều năm tới.
