Yếu thế vì kém năng lực cạnh tranh
Năng lực cạnh tranh yếu kém dẫn đến tình trạng doanh nghiệp (DN) nội thua xa đối thủ, yếu thế trên thị trường. Xu thế hội nhập hiện nay đòi hỏi DN phải đổi mới sáng tạo, tăng chất lượng sản phẩm… song song đó, rất cần sự đồng hành của Chính phủ về các chính sách phát triển liên quan.
Doanh nghiệp gia tăng năng lực cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm.
Theo Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI), 1/2 DN ngưng hoạt động đang trong 3 năm gần đây tăng. Quý 1 năm 2016 có đến 23.000 DN ngưng hoạt động, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, 42% trên tổng số DN hoạt động có lãi là điều bất bình thường. Trước tình trạng DN đóng cửa khi kinh tế ổn định cùng hàng loạt chỉ số hỗ trợ đạt điều kiện tốt, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông khẳng định, số DN sinh đông hơn số DN tử tại từng thời ký theo tháng, theo quý, theo năm. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, con số DN đóng cửa không phản ánh tuyệt đối sức khỏe của nền kinh tế mà nằm ở năng lực của DN. Bằng chứng, rất nhiều DN dự kiến, cùng nhau mở nhưng ngay sau khi đăng ký DN thấy tính toán nhầm nên DN giải tán để tìm cơ hội khác. “DN ra khỏi thị trường chưa hẳn là DN lỗ, phá sản, yếu. Chẳng qua là năng lực cạnh tranh chưa đủ lớn để tham gia vào thương trường”- ông Đông nêu quan điểm.
Có phần lo lắng hơn các bộ ngành, một số chuyên gia kinh tế cho rằng, con số biết nói từ VCCI trên chứng tỏ hiệu quả kinh doanh không cao, nhìn sâu xa hơn thấy rõ năng lực cạnh tranh của DN trong nước còn rất nhiều vấn đề phải bàn. Đơn cử, mặc dù kim ngạch xuất khẩu của ngành da giày liên tục tăng trưởng mạnh trong các năm gần đây nhưng ngành này đang đối mặt với không ít khó khăn. Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hội ngành da giày - túi xách Việt Nam cho rằng, khoảng cách giữa DN da giày trong nước và DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) càng cách xa. Khoảng cách đó sẽ còn giãn hơn và kéo dài. Bằng chứng, năm 2015 DN FDI đang chiếm 79% kim ngạch xuất khẩu của ngành, còn DN trong nước chỉ khiếm tốn với 21%. Với năng lực cạnh tranh kém, DN Việt khó giành được hợp đồng, dù rằng đơn hàng chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam đang là xu hướng. Ngoài các yếu tố khách quan của thị trường thì vấn đề cốt lõi cản trở ngành da giày phát triển chính là công nghệ và năng suất sản xuất. Không riêng ngành da giày, DN xuất khẩu gạo cũng rơi vào tình trạng tương tự. Thay vì phát triển theo chiều hướng đi lên DN gạo nói riêng và ngành lúa gạo Việt Nam lại thụt lùi. 30 năm đổi mới và phát triển nhưng đến nay gạo Việt vẫn thua gạo các nước vì khả năng cạnh tranh kém. Trong khi các nước tập trung phát triển và phân phối gạo cao cấp, DN Việt vẫn trú trọng phát triển gạo cấp thấp, thị trường truyền thống dễ tính.
Nhìn chung năng lực cạnh tranh của DN Việt yếu kém thể hiện ở nhiều phương diện như: thiếu vốn, chậm trang thiết bị, không đa dạng hóa thị trường… Với đà phát triển chậm cùng những nhiều rào cản khác nhiều DN lo cạnh tranh không nổi khi “làn sóng” hội nhập ngày càng tới gần. Ông Phạm Bình An – Giám đốc Trung tâm WTO TP HCM cho rằng, chương trình hỗ trợ DN không phải là không có nhưng thực hiện thiếu sự đồng bộ, ít giao cho Bộ, ngành, hiệp hội thực hiện, cần thay đổi nhiều để phát huy hiệu quả. Khi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) cùng các hiệp định khác chính thức có hiệu lực thì Việt Nam bị đặt vào vị trí cạnh tranh khốc liệt. Giải pháp tăng khả năng cạnh tranh cho DN để DN tham gia vào sân chơi chung của toàn cầu trở thành vấn đề bức thiết. Chủ tịch Hội ngành da giày - túi xách Việt Nam yêu cầu, DN trong nước hãy lấy các DN FDI làm điểm sáng cho sản xuất kinh doanh đồng thời làm mục tiêu phấn đấu, chứ không phải nhìn vào các DN trong ngành có quy mô nhỏ và vừa. Liên quan đến hỗ trợ cộng đồng DN nâng cao năng lực cạnh tranh trong hội nhập, ông Antony Nezic- Chủ tịch Hiệp hội DN Canada cho rằng, DN tư nhân là động lực để tăng trưởng kinh tế, là nền tảng phát triển thành DN lớn. “Việt Nam phải hành động nhiều hơn. DN nội nên cầu thị DN nước ngoài, hiệp hội DN nước ngoài, đổi mới sáng tạo tăng tính cạnh tranh cho sản phẩm. Chính phủ nên có những quyết định mạnh mẽ để mở đường cho DN phát triển”- ông Antony Nezic khuyến nghị.
Mong muốn môi trường đầu tư cải thiện, năng lực cạnh tranh của cộng đồng DN được nâng cao, mới đây Thủ tướng Nguyên Xuân Phúc đối thoại và cam kết tháo gỡ khó khăn cho DN về vốn, điều kiện kinh doanh mới, giấy phép con…Thủ tướng chỉ đạo, tất cả các tỉnh, thành phố phải thực hiện việc ký cam kết hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi nhất để doanh nghiệp hoạt động và phát triển tốt hơn. Nhất định phải giảm thủ tục phiền hà, giảm thời gian, tiết kiệm tối đa chi phí cho doanh nghiệp. Tuyệt đối không được ban hành những quy định có tính chất gây khó cho doanh nghiệp. Chính phủ cùng các Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các tỉnh/thành phải chủ động có giải pháp tháo gỡ trong thực tế cho DN để DN tăng khả năng cạnh tranh và phát triển mạnh. Bên cạnh đó, Thủ tướng cũng mong muốn các doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm xã hội, đạo đức kinh doanh, tinh thần nỗ lực, không chỉ dựa vào nhà nước mà phải tự lực vươn lên.
