Nhiều phát hiện mới về thực vật
Trong thời gian qua, các chuyên gia, nhà khoa học đã có nhiều phát hiện mới về thực vật. Đây là những phát hiện rất đáng ghi nhận, cổ vũ, nhằm bảo tồn và phát triển những loài thực vật quý hiện sống ở nhiều vùng miền trên đất nước.
Loài dương xỉ mới ở phát hiện ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Theo chuyên gia Lý Ngọc Sâm- Viện Sinh học nhiệt đới (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - VAST), mới đây, trong chương trình nghiên cứu đa dạng thực vật ở miền Trung Việt Nam, các nhà nghiên cứu thuộc Viện Sinh học nhiệt đới đã phát hiện và mô tả một loài thực vật mới thuộc chi Giang ly (Billolivia D.J.Middleton) thuộc họ Thượng tiễn (Gesneriaceae) ở núi Cà Đam, tỉnh Quảng Ngãi.
Loài mới được đặt tên Giang ly middleton, Billolivia middletonii N.S. Lý, để vinh danh Tiến sĩ David J. Middleton của Vườn Thực vật Singapore (Singapore), người đã và đang có nhiều đóng góp trong nghiên cứu họ Thượng tiễn ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Loài mới được công bố trên tạp chí chuyên ngành Phytotaxa số 291, tập 1, năm 2017.
Chi Giang ly hiện có khoảng 9 loài, gồm cả loài mới này, tất cả đều là loài đặc hữu hẹp ở Việt Nam. Các loài phát hiện trước đây của chi Giang ly tìm thấy ở một số vùng núi thuộc các tỉnh Lâm Đồng, Bình Phước và Khánh Hòa. Nghiên cứu này lần đầu tiên nghi nhận sự phân bố mở rộng của chi Giang ly ở miền Trung Việt Nam.
Trước đó, các nhà khoa học cũng vừa phát hiện sự phân bố mới của loài thực vật đặc hữu Việt Nam tại Vườn quốc gia (VQG) Núi Chúa (Ninh Thuận). Đó là loài Cà điện Karomia fragrans. Cụ thể, nhà nghiên cứu Phùng Mỹ Trung và các thành viên đã phát hiện thêm quần thể loài khá lớn ở VQG Núi Chùa. Nhóm đã thu nguồn hạt giống để trồng, giữ lấy nguồn gene quý.
Cà điện Karomia fragrans là cây cho gỗ tốt được dùng trong xây dựng và đóng đồ dùng gia đình. Cây gỗ cao 12-13 m, đường kính thân tới 40-50 cm. Vỏ cây thường có màu đen và có bì khổng. Cụm hoa của loài hình chuỳ ở đỉnh cành hay nách lá phía đỉnh cành, dài và rộng 10-15 cm, có lông. Đây là loài chỉ gặp ở một điểm, lại thường xuyên bị đe dọa bởi khai thác chặt phá rừng nên chúng càng trở nên hiếm.
Vào hồi tháng 9/2016, các nhà khoa học đã phát hiện, mô tả một loài thực vật mới và một ghi nhận mới thuộc họ Cà phê (Rubiaceae), cùng một ghi nhận mới khác thuộc họ Viễn chí (Polygalaceae) tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, tỉnh Khánh Hòa. Loài thực vật mới được đặt tên là Xú hương Hòn Bà - Lasianthus honbaensis V.S.Dang, Tagane & H.Toyama, và 2 ghi nhận mới bổ sung cho hệ thực vật Việt Nam gồm Xanthophyllum obscurum A.W.Benn. và Gaertnera junghuhniana Miq.
Việc phát hiện và ghi nhận này nằm trong khuôn khổ hợp tác nghiên cứu giữa Viện Sinh học nhiệt đới và Trung tâm Bảo tồn sinh thái châu Á thuộc ĐH Kyushu, Nhật Bản.
Theo các nhà khoa học, Chi Xú hương (Lasianthus Jack) là một chi lớn thuộc họ Cà phê (Rubiaceae) với khoảng 180 loài phân bố chủ yếu ở khu vực châu Á, ít ở châu Phi và châu Mỹ. Riêng ở Việt Nam, chi này có khoảng 33 loài kể cả loài mới này và thường gặp ở những khu vực núi cao trên 1000 m.
Loài Xú hương Hòn Bà (Lasianthus honbaensis V.S.Dang, Tagane & H.Toyama) có đặc điểm là Cây bụi cao 1–3,5 m, cành có lông. Lá mọc đối, hình elíp hoặc elíp ngọn giáo đến xoan bầu dục, mặt trên nhẵn, mặt dưới có lông; gốc hình nêm, đầu nhọn có mũi. Cụm hoa mọc ở nách lá, mang nhiều hoa; hoa không cuống; đài hình chuông; tràng hình trụ, có màu trắng. Quả hình trứng đến hình trái xoan, có màu cam khi chín.
Đây là loài mới thứ 2 của chi Xú hương được phát hiện và mô tả ở Khu Bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà, tỉnh Khánh Hòa, và được đăng trên tạp chí chuyên ngành: Annales Botanici Fennici, số 53, trang 263-266, 2016.
Cũng trong thời gian qua, các nhà khoa học thuộc Viện Sinh học Nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Nhật Bản, Campuchia và Thái Lan cũng đã phát hiện và mô tả 1 loài thực vật mới thuộc họ Nhót (Elaeagnaceae) ở khu vực Đông Dương và Thái Lan; loài mới này được đặt tên là Elaeagnus elongatus Tagane & V.S. Dang.
Loài mới Elaeagnus elongatus Tagane & V.S. Dang được mô tả dựa theo mẫu vật thu từ Campuchia và Thái Lan, và trong đợt khảo sát gần nhất (năm 2014) của các nhà thực vật Viện Sinh học nhiệt đới thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Trung tâm Bảo tồn sinh thái châu Á thuộc ĐH Kyushu Nhật Bản thì loài này còn có vùng phân bố ở Vườn Quốc gia Bì Doup-Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng của Việt Nam.
Loài mới này có đặc điểm Cây bụi trườn, cành non có lông gỉ sắc; lá có dạng elíp đến elíp xoan, kích thước (2,4-)3,2-10 x (1,1-)1,5-4,2 cm, đầu nhọn có mũi, gốc tròn đến nhọn; hoa lưỡng tính, mọc thành chùm từ 1-3 hoa ở nách lá; quả dạng hình xoan, dài 1,4-1,9 cm.
Bên cạnh đó, còn ghi nhận việc phát hiện một loài thực vật mới thuộc giống Aristolochia SP. Loài thực vật mới có tên khoa học Mộc hương Bidoup - Aristolochia bidoupensis Do, được các nhà nghiên cứu thực vật thuộc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam và Viện Thực vật, ĐH Tổng hợp Dresden, CHLB Đức phát hiện và công bố trên tạp chí quốc tế chuyên ngành Nordic Journal of Botany. Loài mới được tìm thấy ở độ cao trên 1.000m thuộc VQG Bidoup - Núi Bà thuộc tỉnh Lâm Đồng.
Loài mới có đặc điểm hình thái lá tương tự với loài Aristolochia faviogonzalezii T.V. Do, S. Wanke & C. Neinhuis (đã được phát hiện và công bố ở vùng núi đá vôi miền Bắc Việt Nam - 2015). Tuy nhiên loài mới được phân biệt với loài mộc hương Favio bởi những đặc điểm hình thái đặc trưng của hoa như: hoa đơn độc ở nách lá, cuống ngắn 1,3c-1,5cm, phần môi của bao hoa hình đĩa, 3 thùy trải rộng, không cuộn lại, bên trong thùy màu tím thẫm, nhẵn; họng màu vàng, nhẵn, không có các chấm màu tím. Theo các chuyên gia, đây là loài mới thứ 2 của phân chi Siphisia được phát hiện và mô tả ở miền Nam nước ta trong 2 năm qua.
Vào trung tuần tháng 12-2016, Ban Quản lý VQG Phong Nha-Kẻ Bàng (Quảng Bình) cho biết, một loài dương xỉ trong hang động vừa được định danh là loài mới, với ngành thực vật học. Dù mới phát hiện nhưng nó được các nhà khoa học xếp hạng bảo tồn là nguy cấp trước nguy cơ biến mất hoàn toàn do quần thể hẹp.
Mộc hương Bidoup - Aristolochia bidoupensis.
Đây là kết quả nghiên cứu của Phòng khoa học và hợp tác quốc tế VQG Phong Nha-Kẻ Bàng với các nhà thực vật thuộc Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Vườn Thực vật Mitsuri (Hoa Kỳ) tiến hành khảo sát, nghiên cứu và thu thập mẫu dương xỉ tại các hang động ở di sản này và công bố 1 loài dương xỉ mới có tên là Polystichum quangbinhense thuộc họ Dryopteridaceae.
Loài mới này đã được tạp chí lừng danh Phytotaxa công bố gần đây. Polystichum quangbinhense được phát hiện trong hang động ở độ cao 120m ở điều kiện ẩm ướt và thiếu ánh sáng. Hiện nay, loài này có 2 quần thể ở hang Dơi và hang So Đũa.
Theo danh mục thực vật VQG Phong Nha, tại đây có 248 loài dương xỉ, thuộc 92 chi. Polystichum quangbinhense là loài đặc hữu hang động, sinh cảnh hẹp, điều kiện nhiệt đới ẩm, ít ánh sáng và được xếp vào mức độ bảo tồn cực kỳ nguy cấp trong sách đỏ IUCN theo hướng dẫn của Tổ chức Bảo tồn quốc tế.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, chi này có phân bố ở phía Nam Trung Hoa và Quảng Bình. Đây là ghi nhận quan trọng trong giới thực vật học, đặc biệt là mối quan hệ của loài đối với các loài khác thuộc chi này ở trên thế giới.
